Nieco ponad rok temu zastanawiałem się nad kierunkiem rozwoju tego bloga. Już wówczas ciasno mi było w roli osoby opisującej głównie polską epigramatykę oraz to, co można by zaliczyć do krótkiej formy literackiej.
Odszedł w wieku 76 lat Jan Gross – fraszkopisarz, satyryk, aforysta, laureat wielu konkursów satyrycznych i literackich.
Pierwsze utwory zaczął pisać w latach 1956-57 na wieży lotniska wojskowego w Sochaczewie podczas służby wojskowej. Zadebiutował jako fraszkopis na łamach tygodnika „Kaktus” w 1958 r. Wydał kilkanaście tomików fraszek, aforyzmów i limeryków. Był też autorem wierszy dla dzieci.
Jan Gross był członkiem Stowarzyszenia Autorów ZAIKS, Związku Autorów i Kompozytorów ZAKR oraz Związku Literatów Polskich. Posiadał odznakę „Zasłużony Działacz Kultury”.
Media, przynajmniej te internetowe, przypominają dziś o 40. rocznicy śmierci Jana Sztaudyngera, przybliżając w kilku akapitach sylwetkę autora „Piórek”.
W tytule owych wspomnień napisałbym jednak, że był Sztaudynger przede wszystkim człowiekiem renesansu, a nie… fraszkopisarzem PRL-u.
Był przecież autor „Domu mojego” poetą lirycznym, tłumaczem literatury niemieckiej, w tym takich klasyków, jak Goethe (do którego nawiązywał chętnie w swych późniejszych fraszkach) czy Kleist.
Młodych amatorów satyry i fraszek ucieszy pewnie informacja Wojewódzkim konkursie Limeryków o Fryderyku Chopinie. Konkurs adresowany jest do wszystkich uczniów szkół gimnazjalnych i ponadgimnazjalnych dla uczczenia Roku Chopinowskiego 2010.
Według opinii organizatora, którym jest Nadbałtyckie Centrum Kultury, limeryk doskonale przystaje do humorystycznej osobowości Chopina, jego wyostrzonego zmysłu obserwacji i groteskowych komentarzy czynionych pod adresem otaczającej go rzeczywistości.
Wiosenne Igraszki – Poeci piszcie fraszki to konkurs otwarty na fraszkę, adresowany do autorów powyżej 16 roku życia. Organizatorem konkursu jest Ostrowskie Centrum Kultury w Ostrowie Wielkopolskim.
Oryginalne, autorskie dotąd nie publikowane i nie nagradzane prace w liczbie 1-3 należy nadsyłać w 4 egzemplarzach, opatrzone godłem (dane autora w osobnej zamkniętej kopercie, opatrzone tym samym godłem i dopiskiem „fraszka”) na adres Organizatora.
Tematyka prac jest dowolna, oczywiście z zachowaniem cech gatunkowych utworu. Prace przyjmowane są do 15 marca 2010 r. Można je dostarczać osobiście lub nadsyłać pocztą zwykłą lub elektroniczną.
Jaka jest definicja fraszki? Trudno w kilku słowach zawrzeć staranność formy, jasność wypowiedzi, humor, urodę słowa, obrazowość metafor, lapidarność myśli, nierzadko dydaktyczny czy aforystyczny charakter, a także celną pointę.
I to wszystko zgrabnie podane w krótkiej formie literackiej. Dlatego być może tak mi bliskie są fraszki o… fraszkach, które same w sobie są ilustracją „małej muzy” i najcelniejszą definicją fraszki.
Niedościgłym mistrzem w tym względzie był Jan Sztaudynger. Już same tytuły jego zbiorów są bardzo sugestywne i stanowiły peryfrazę rzeczy bardzo drobnych: Piórka, Puch ostu, Krople liryczne, Wiórki, Supełki. „Moje fraszki bynajmniej nie są tylko satyrą. Są wszystkim. Westchnieniem, dogryzkiem, lirykiem i panegirykiem – bohaterskim okrzykiem i pianką zadumy – mówił autor Rzezi na Parnasie.
Wpadł mi właśnie w ręce tom liryk, satyr i fraszek autorstwa Mariana Hemara – ostatniego romantyka naszych nieromantycznych czasów, jak pisał niegdyś jeden z krytyków literackich.
Marian Hemar kojarzony jest głównie z piosenkami (np. „Wspomnij mnie”, „Kiedy znów zakwitną białe bzy”, „Taka mała”) i kabaretem okresu dwudziestolecia. Tymczasem jego dorobek twórczy jest niezwykle bogaty: pisał on m.in. liryki, utwory teatralne, satyry i fraszki, eseje, felietony, reportaże i artykuły publicystyczne.
Hemar był wybornym humorystą, choć za humorystę się nie uważał. „Śmiech mam tylko za środek co celu, jestem pisarzem politycznym” – mówił. Choć z talentem i po mistrzowsku okraszał śmiechem swe satyry – jak napisał Antoni Czułowski.
Najgenialniejszy z fraszkopisów, Sztaudynger, popełnił w swej lapidarnej twórczości wiele Ucinków, próbując tym samym wskrzesić to słowo w dawnym jego znaczeniu.
Jak sam podawał, za encyklopedią Macierzy Polskiej, „ucinek” był po prostu obocznym określeniem słowa „fraszka”. Z małym jednak uzupełnieniem – określenie to Sztaudynger rezerwował li tylko dla fraszki lapidarnej, niezwykle zwięzłej, składającej się z kilku zaledwie słów.
Za Wojciechem Natansonem można by zatem powtórzyć, że awangardowa zasada Najmniej słów! znajduje tu (mimo różnic poetyki) interesujące zastosowanie.
Długo nosiłem się z zamiarem założenia bloga na temat krótkiej formy literackiej. Powodów było wiele, najważniejszym – myślę – jest fakt, że brakuje w internecie wnikliwych acz przystępnych w odbiorze opracowań na temat fraszek w kulturze i literaturze polskiej.
Dla wielu fraszka kojarzy się dziś z frywolną, niezbyt poważną rymowaną konstrukcją, dla innych ten gatunek przestał się rozwijać w czasach Kochanowskiego. Problem z właściwym odbiorem fraszek mają nie tylko młodzi czytelnicy, ale także pracownicy naukowi czy organizatorzy konkursów literackich.
Kiedy publikowałem pierwsze fraszki w czasopismach literackich, również wydawcy mieli problem, jak je sklasyfikować.
Chciałbym, żebyś tu wracał(a).
Zadbam o to, przesyłając Ci najnowsze wiadomości ze świata literatury :)
Zero spamu. Wysyłka raz w miesiącu.
Wypisz się w dowolnej chwili.