Anne Fadiman, „Ex libris” i jej radosna erudycja
W oparach absurdu – perełki Słonimskiego i Tuwima
Po lekturze „Rozmów z Tuwimem” znów zaczytuję się w biografii Księcia Poetów. I wciąż z podziwu wyjść nie mogę, że Tuwim miał w sobie tak niewiarygodną potrzebę i chęć kolekcjonowania przeróżnych druków, broszur, poematów, słowników i wszelkiego typu kuriozów.
Ku rozpaczy małżonki Stefanii Tuwimowej jego księgozbiór zajmował coraz więcej miejsca w ich mieszkaniu, a znalezienie dopiero co odnalezionego bibliofilskiego skarbu często graniczyło z cudem. Mariusz Urbanek wspomina w „Wylęknionym bluźniercy”, że w 1925 roku Jan Parandowski (tak, to ten od „Mitologii”) wraz z Tuwimem planowali ponoć wydanie magazynu „Dyliżans”. Periodyk ten miał być adresowany do bibliofilów i kolekcjonerów. Szkoda, że pomysł ten nie został zrealizowany.
Wracając do pasji kolekcjonowania… Podzielał ją także inny skamandryta, Antoni Słonimski, z którego pomocą Tuwim prowadził w „Wiadomościach Literackich” redaktora Grydzewskiego rubrykę „Camera Obscura”. Znalazły się tu przeróżnej maści kurioza, błędy językowe, urzędowe absurdy, wyszperane przez znakomitych satyryków lub przez samych czytelników.
Część z tych tekstów znalazła się po przeróbkach w zbiorze „W oparach absurdu”. Pozostałe perełki zebrano z primaaprilisowych dodatków „Kuriera Polskiego” oraz innych periodyków. Cóż można znaleźć w tej książce? Są tu preparowane przez mistrzów satyry kroniki wypadków, przepisy kulinarne, listy do redakcji, przedziwne notatki literackie i recenzje, reklamy i ogłoszenia drobne (o których za chwilę) oraz kalendarzyk encyklopedyczno-informacyjny (z którego polecam nade wszystko Wskazówki dla rolników).
Śmiem twierdzić, że nikt po Tuwimie i Słonimskim nie potrafił w tak celny sposób łączyć absurdu z zabawą słowem. Czytając teraz, po latach, zbiory tych dowcipów, wierszyków, ogłoszeń, zagadek i porad, musimy przyznać, że nadal potrafią bawić i śmieszyć (o wiele bardziej niż współczesne primaprilisowe żarty dziennikarskie). Jakże więc bawić się musieli przy wymyślaniu tych żartów autorzy satyrycznych rubryk? Choć, jak pisał Słonimski, w tę konwencję humoru trudno było wpisać żarty Lechonia czy Witkacego.
To, co cieszy mnie i bawi szczególnie to teksty nonsensownych ogłoszeń i reklam, a także wplatanie w te gazetowe absurdy znanych utartych powiedzeń i związków frazeologicznych. W nowych kontekstach te słowne kontaminacje brzmią nad wyraz komicznie. Zresztą sami się przekonajcie, czytając niektóre z nich:
Wróżę z kart restauracyjnych, czyli tak zwanych jadłospisów. Przepowiadam przyszłość każdej potrawy mięsnej jak również jarzyny. Oceniam spożyte potrawy nawet w parę dni po wypadku. Tamże przepowiadanie lekcji przed egzaminami. Smolna 100
***
Pies tresowany specjalnie do przyjmowania uroków. Przy słowach „na psa urok” piesek bierze natychmiast urok na siebie i wychodzi na czterech łapach (…).
***
Bieliznę damską, starannie wykończoną, mam na sobie. Masażystka L.B Polna 200.
***
Wydaję książki i okrzyki. Księgarnia J. Mordkowskiego.
***
Młodą stenotypistkę obejmę zaraz. Dr L.K. Marszałkowska róg Złotej.
***
Bez ogródek, ale z podwórkiem sprzedam willę w Zoppotach Herszfinkiel, Ptasia 30.
***
Na garnuszek przyjmę i posadzę. Grochowska, magiel.
Jerzy Bralczyk kiedyś zażartował, że ma trochę za złe Słonimskiemu i Tuwimowi, że jak tę książkę człowiek przeczyta, to już byle absurd mu nie wystarcza. W istocie coś jest na rzeczy. A książkę należy koniecznie nabyć drogą kupna i raczyć się nią przy każdej sposobności. Polecam.
———
Antoni Słonimski, Julian Tuwim, W oparach absurdu, Wydawnictwo Iskry, Warszawa 2008.
Piotr Kasperczak - miłośnik dobrej książki w pełnym tego słowa znaczeniu. Uwielbia szperać w antykwariatach w poszukiwaniu literackich smaczków. Z bibliofilskim zapałem kolekcjonuje pierwsze wydania tomików poetyckich oraz książki z autografami największych polskich poetów i pisarzy. Z pasją odkrywa mniej znane historie ludzi pióra. Nie recenzuje, raczej przybliża co ciekawsze publikacje, starannie omijając aktualne listy bestsellerów. Nade wszystko odkurza cenne perły literackiej miniatury.
Powiązane wpisy
uwielbiam takie rzeczy! Najpierw odwiedze bibliotekę, a potem, jak mi sie spodoba, zakupię :)